ધનતેરસ

Oct 18, 2025 by thesweetdesigns.com 12 views

ધનતેરસ: શુભ મુહૂર્ત, પૂજા વિધિ અને ખરીદીનું મહત્વ

ધનતેરસ, દિવાળીના પાંચ દિવસીય ઉત્સવનો પ્રથમ દિવસ, ભારતીય સંસ્કૃતિમાં અત્યંત શુભ અને પવિત્ર માનવામાં આવે છે. આ દિવસ ભગવાન ધન્વંતરિ, જેમને આરોગ્યના દેવતા અને ભગવાન વિષ્ણુના અવતાર માનવામાં આવે છે, તેમની પૂજા માટે સમર્પિત છે. તેની સાથે જ, ધનતેરસ પર ધન અને સમૃદ્ધિની દેવી માતા લક્ષ્મી અને કુબેર દેવની પૂજા કરવાનું પણ વિશેષ મહત્વ છે. આ દિવસે કરવામાં આવેલી ખરીદીને ખૂબ જ શુભ ગણવામાં આવે છે, ખાસ કરીને સોનું, ચાંદી, વાસણો અને નવી વસ્તુઓ ખરીદવાથી ઘરમાં સુખ-સમૃદ્ધિ આવે છે તેવી માન્યતા છે. આ લેખમાં, આપણે ધનતેરસના શુભ મુહૂર્ત, પૂજા વિધિ, ખરીદીના મહત્વ અને આ પવિત્ર દિવસ સાથે જોડાયેલા અન્ય પાસાઓ વિશે વિસ્તૃત ચર્ચા કરીશું, જેથી તમે આ ઉત્સવનો ભરપૂર લાભ ઉઠાવી શકો.

ધનતેરસનું મહત્વ અને પૌરાણિક કથાઓ

ધનતેરસનું મહત્વ અનેક પૌરાણિક કથાઓ અને ધાર્મિક માન્યતાઓ સાથે જોડાયેલું છે. એક પ્રચલિત કથા અનુસાર, ભગવાન વિષ્ણુએ ધનતેરસના દિવસે અમૃત કળશ લઈને પ્રગટ થયા હતા, તેથી આ દિવસને ‘ધનવંતરી ત્રયોદશી’ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ દિવસે ધન્વંતરિ દેવની પૂજા કરવાથી વ્યક્તિને દીર્ઘાયુષ્ય અને સારું સ્વાસ્થ્ય પ્રાપ્ત થાય છે. બીજી એક માન્યતા અનુસાર, ધનતેરસના દિવસે સમુદ્ર મંથનમાંથી દેવી લક્ષ્મી પ્રગટ થયા હતા, તેથી આ દિવસે માતા લક્ષ્મીની પૂજા કરવાથી ધન, સમૃદ્ધિ અને વૈભવ પ્રાપ્ત થાય છે. આ ઉપરાંત, એવું પણ માનવામાં આવે છે કે ધનતેરસના દિવસે ભગવાન કુબેર, જે ધનના દેવતા છે, તેમની પૂજા કરવાથી ધનમાં વૃદ્ધિ થાય છે. આ દિવસે કરવામાં આવેલી કોઈપણ શુભ કાર્ય, ખાસ કરીને ખરીદી, ઘરમાં સકારાત્મક ઊર્જા અને સમૃદ્ધિ લાવે છે.

ધનતેરસના દિવસે ઘરની સફાઈ કરીને તેને દીવાઓ અને રંગોળીથી શણગારવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે સ્વચ્છ અને પ્રકાશમય ઘર માતા લક્ષ્મીને આકર્ષે છે. ધનતેરસ પર, ખાસ કરીને સાંજના સમયે, ઘરના મુખ્ય દરવાજા પર અને ઘરના આંગણામાં દીવા પ્રગટાવવામાં આવે છે, જે અંધકાર પર પ્રકાશના વિજયનું પ્રતીક છે. આ દીવા યમરાજ માટે પણ પ્રગટાવવામાં આવે છે, જેને ‘યમ દીપદાન’ કહેવાય છે, જેથી પરિવારના સભ્યો અકાળ મૃત્યુથી સુરક્ષિત રહે. આ પરંપરા ધનતેરસના દિવસે જીવન અને મૃત્યુના સ્વામી યમરાજ પ્રત્યે કૃતજ્ઞતા વ્યક્ત કરવાનો પણ એક માર્ગ છે. ધનતેરસ ફક્ત ભૌતિક સમૃદ્ધિ જ નહીં, પરંતુ શારીરિક અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય માટે પણ અત્યંત મહત્વપૂર્ણ દિવસ છે, કારણ કે તે આરોગ્યના દેવતા ધન્વંતરિને સમર્પિત છે. આ દિવસ નવી શરૂઆત, શુભ કાર્યો અને ઈશ્વરનો આશીર્વાદ મેળવવા માટેનો શ્રેષ્ઠ સમય છે.

ધનતેરસ 2024: શુભ મુહૂર્ત અને પૂજા સમય

ધનતેરસનું મુહૂર્ત અને પૂજાનો સમય ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. શુભ મુહૂર્તમાં કરવામાં આવેલી પૂજા અને ખરીદીનું ફળ અનેકગણું મળે છે. 2024 માં, ધનતેરસ (તારીખ દાખલ કરો) ના રોજ ઉજવવામાં આવશે. આ દિવસે પૂજા માટેના મુખ્ય મુહૂર્ત નીચે મુજબ છે:

પ્રદોષ કાળ: (સમય દાખલ કરો)
વૃષભ લગ્ન (મધ્યાહન): (સમય દાખલ કરો)
લાભ ચોઘડિયા: (સમય દાખલ કરો)
અમૃત ચોઘડિયા: (સમય દાખલ કરો)

ધનતેરસના દિવસે સવારે વહેલા ઉઠીને સ્નાન કરવું અને સ્વચ્છ વસ્ત્રો ધારણ કરવા. ત્યારબાદ, ઘરના મુખ્ય દ્વારને સ્વચ્છ કરીને ત્યાં રંગોળી બનાવવી. ભગવાન ધન્વંતરિ, માતા લક્ષ્મી અને ભગવાન કુબેરની મૂર્તિઓ અથવા ચિત્રોને સ્થાપિત કરવા. પૂજા માટે એક ચોકી પર લાલ રંગનું વસ્ત્ર પાથરી, તેના પર આ દેવતાઓની સ્થાપના કરવી. પૂજાની શરૂઆત ભગવાન ગણેશની પૂજાથી કરવી, જેથી કાર્ય નિર્વિઘ્ને સંપન્ન થાય. ત્યારબાદ, ભગવાન ધન્વંતરિની પૂજા કરવી. તેમને સફેદ પુષ્પો, ચંદન, અક્ષત અને મીઠાઈ અર્પણ કરવી. ધન્વંતરિ સ્તોત્રનો પાઠ કરવો. ત્યારબાદ, માતા લક્ષ્મી અને ભગવાન કુબેરની પૂજા કરવી. તેમને લાલ પુષ્પો, અક્ષત, રોલી, ધૂપ, દીપ અને પ્રસાદ અર્પણ કરવો. લક્ષ્મી મંત્ર અને કુબેર મંત્રનો જાપ કરવો. ધનતેરસના દિવસે ‘ઓમ ધન ધનવંતરયે નમઃ’ મંત્રનો જાપ કરવો પણ ખૂબ જ ફળદાયી ગણાય છે.

પૂજા દરમિયાન, ધનતેરસના દિવસે ખરીદવામાં આવેલી નવી વસ્તુઓ, ખાસ કરીને સોના-ચાંદીના ઘરેણાં કે વાસણોને પણ પૂજા સ્થાન પર રાખીને પૂજન કરવું. એમ માનવામાં આવે છે કે આ રીતે પૂજન કરવાથી તે વસ્તુઓમાં દેવી લક્ષ્મીનો વાસ થાય છે અને તે વધુ શુભ ફળ આપે છે. પૂજાના અંતે આરતી કરવી અને બધા પરિવારજનો સાથે મળીને પ્રસાદ ગ્રહણ કરવો. ધનતેરસના દિવસે ‘યમ દીપદાન’ કરવું અત્યંત આવશ્યક છે. સાંજના સમયે, ઘરની બહાર દક્ષિણ દિશામાં એક દીવો પ્રગટાવીને યમરાજને પ્રસન્ન કરવા. આ દીવો સતત જળવાઈ રહે તેનું ધ્યાન રાખવું. આ દિવસે દાન-પુણ્ય કરવું પણ ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે. ગરીબો અને જરૂરિયાતમંદોને અન્ન, વસ્ત્ર કે ધનનું દાન કરવાથી પુણ્ય પ્રાપ્ત થાય છે. ધનતેરસની આ પૂજા વિધિ ઘર અને પરિવારમાં સુખ-શાંતિ, આરોગ્ય અને સમૃદ્ધિ લાવે છે.

ધનતેરસ પર ખરીદીનું મહત્વ: શું ખરીદવું શુભ?

ધનતેરસ પર કરવામાં આવતી ખરીદીને ‘ધન તેરસ’ એટલે કે ધનની ત્રયોદશી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, અને તેનું ખૂબ જ ધાર્મિક મહત્વ છે. આ દિવસે ખરીદેલી કોઈપણ વસ્તુ શુભ ફળદાયી અને સમૃદ્ધિ લાવનારી માનવામાં આવે છે. ધનતેરસ પર ખરીદી કરવાની પરંપરા સદીઓથી ચાલી રહી છે અને તેનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય દેવી લક્ષ્મી અને ભગવાન કુબેરને પ્રસન્ન કરવાનો છે.

સોનું અને ચાંદી: ધનતેરસ પર સોના-ચાંદીની ખરીદીને સૌથી શુભ ગણવામાં આવે છે. આ દિવસે સોના-ચાંદીના ઘરેણાં, સિક્કા કે વાસણો ખરીદવાથી ઘરમાં ધનની વૃદ્ધિ થાય છે અને તે ક્યારેય ઘટે નહીં તેવી માન્યતા છે. સોનાને શુદ્ધતા અને સમૃદ્ધિનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે, જ્યારે ચાંદી ચંદ્રની શીતળતા અને લક્ષ્મીજીનું સ્વરૂપ છે. ધનતેરસ પર ખરીદેલ સોના-ચાંદીની વસ્તુઓને પૂજામાં રાખીને તેની પૂજા કરવી જોઈએ, જેથી તે વધુ શુભ બને.

વાસણો: ધનતેરસ પર નવા વાસણો ખરીદવા પણ ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે. નવા વાસણો ઘરમાં લક્ષ્મીના આગમનનું સૂચક છે. ખાસ કરીને પિત્તળ, તાંબા કે સ્ટીલના વાસણો ખરીદવાથી ઘરમાં સુખ-સમૃદ્ધિ આવે છે. જૂના અને તૂટેલા વાસણોને આ દિવસે બદલીને નવા ખરીદવા જોઈએ.

ઇલેક્ટ્રોનિક વસ્તુઓ અને વાહનો: આધુનિક સમયમાં, ધનતેરસ પર ઇલેક્ટ્રોનિક વસ્તુઓ જેવી કે મોબાઈલ, ટીવી, ફ્રિજ, વોશિંગ મશીન વગેરે અને નવા વાહનો ખરીદવાનું પણ ચલણ વધ્યું છે. આવી ખરીદીને પણ શુભ માનવામાં આવે છે કારણ કે તે નવા ભૌતિક સુખો અને સુવિધાઓનું આગમન સૂચવે છે.

ઝાડુ અને લક્ષ્મી: કેટલાક લોકો ધનતેરસ પર ઝાડુ ખરીદવાનું પણ શુભ માને છે. એવી માન્યતા છે કે ઝાડુ દેવી લક્ષ્મીનું પ્રતીક છે અને નવા ઝાડુથી ઘરની સફાઈ કરવાથી ઘરમાંથી ગરીબી અને નકારાત્મક ઊર્જા દૂર થાય છે અને લક્ષ્મીનો વાસ થાય છે.

શું ન ખરીદવું: ધનતેરસ પર કેટલીક વસ્તુઓ ખરીદવાનું ટાળવું જોઈએ. પ્લાસ્ટિકની વસ્તુઓ, કાતર, છરી, લોખંડના વાસણો (પૂજા સિવાય) અને ખાલી કન્ટેનર ખરીદવાનું સામાન્ય રીતે શુભ માનવામાં આવતું નથી. લોખંડને શનિદેવ સાથે જોડવામાં આવે છે અને કેટલીક માન્યતાઓ અનુસાર, ધનતેરસ પર લોખંડની વસ્તુઓ ખરીદવાથી નકારાત્મક ઊર્જા આવી શકે છે. જોકે, આ માન્યતાઓ સ્થળ અને પરંપરા મુજબ બદલાઈ શકે છે.

ધનતેરસ પર કરવામાં આવતી ખરીદી ફક્ત ભૌતિક સુખો જ નહીં, પરંતુ આર્થિક સમૃદ્ધિ અને આધ્યાત્મિક લાભ પણ પ્રદાન કરે છે. આ દિવસે કરવામાં આવેલો કોઈપણ શુભ ખરીદીનો નિર્ણય ભવિષ્યમાં લાભદાયી સાબિત થાય છે.

ધનતેરસ પર શું કરવું અને શું ન કરવું?

ધનતેરસનો દિવસ અત્યંત પવિત્ર અને શુભ માનવામાં આવે છે, તેથી આ દિવસે કેટલાક કાર્યો કરવા જોઈએ અને કેટલાક કાર્યો ટાળવા જોઈએ જેથી દેવી લક્ષ્મી અને ભગવાન ધન્વંતરિનો વિશેષ આશીર્વાદ પ્રાપ્ત થાય. આ દિવસનો સદુપયોગ કરવા માટે કેટલીક બાબતો ધ્યાનમાં રાખવી જરૂરી છે.

ધનતેરસ પર શું કરવું?

ઘરની સફાઈ: ધનતેરસના દિવસે ઘરની સંપૂર્ણ સફાઈ કરવી અત્યંત શુભ છે. ઘરને સ્વચ્છ અને સુઘડ રાખવાથી માતા લક્ષ્મી પ્રસન્ન થાય છે. દિવાળીની તૈયારી રૂપે ઘરને દીવા, રંગોળી અને ફૂલોથી શણગારવું.
દીપ પ્રાગટ્ય: સાંજના સમયે ઘરના મુખ્ય દ્વાર પર અને આંગણામાં દીવા પ્રગટાવવા. ધનતેરસના દિવસે ‘યમ દીપદાન’ કરવું, જેમાં યમરાજ માટે એક દીવો પ્રગટાવીને દક્ષિણ દિશામાં મૂકવામાં આવે છે. આ અકાળ મૃત્યુથી રક્ષણ આપે છે.
પૂજા: ભગવાન ધન્વંતરિ, માતા લક્ષ્મી અને ભગવાન કુબેરની વિધિવત પૂજા કરવી. ધન અને સમૃદ્ધિ માટે મંત્રોનો જાપ કરવો.
ખરીદી: શુભ મુહૂર્તમાં સોનું, ચાંદી, વાસણો, ઝાડુ કે અન્ય શુભ વસ્તુઓની ખરીદી કરવી.
દાન-પુણ્ય: ગરીબો અને જરૂરિયાતમંદોને અન્ન, વસ્ત્ર કે ધનનું દાન કરવું. દાન કરવાથી પુણ્ય મળે છે અને લક્ષ્મીનો આશીર્વાદ પ્રાપ્ત થાય છે.
નવા કાર્યોની શરૂઆત: ધનતેરસ પર કોઈપણ નવા વ્યવસાય, રોકાણ કે શુભ કાર્યની શરૂઆત કરવી ફળદાયી માનવામાં આવે છે.

ધનતેરસ પર શું ન કરવું?

ઘરમાં કચરો રાખવો: ધનતેરસના દિવસે ઘર ગંદુ રાખવું અથવા કચરો બહાર ન કાઢવો તે અશુભ માનવામાં આવે છે. ઘરને સ્વચ્છ રાખવું એ માતા લક્ષ્મીનું સ્વાગત કરવા સમાન છે.
લોખંડની ખરીદી (સામાન્ય રીતે): સામાન્ય રીતે ધનતેરસ પર લોખંડની વસ્તુઓ ખરીદવાનું ટાળવું જોઈએ, સિવાય કે પૂજા માટે હોય. લોખંડને શનિદેવ સાથે જોડવામાં આવે છે અને તે નકારાત્મક ઊર્જા લાવી શકે છે.
પ્લાસ્ટિકની વસ્તુઓ: ધનતેરસ પર પ્લાસ્ટિકની વસ્તુઓ ખરીદવાનું ટાળવું જોઈએ.
ઘરમાં અંધારું રાખવું: ધનતેરસ એ પ્રકાશનું પર્વ છે. આ દિવસે ઘરને અંધારામાં રાખવું અશુભ છે. દીવા પ્રગટાવીને ઘરને પ્રકાશિત રાખવું જોઈએ.
ક્રોધ કરવો કે ઝઘડવું: આ પવિત્ર દિવસે કોઈની સાથે ક્રોધ કરવો, ઝઘડવું કે અપશબ્દો બોલવા જોઈએ નહીં. શાંતિ અને સદ્ભાવ જાળવવો.
ઉધાર આપવું કે લેવું: ધનતેરસના દિવસે ઉધાર આપવાનું કે લેવાનું ટાળવું જોઈએ, કારણ કે તે આર્થિક અસંતુલન લાવી શકે છે.
અશુદ્ધતા: આ દિવસે શારીરિક અને માનસિક શુદ્ધતા જાળવવી જોઈએ. અપવિત્રતા ટાળવી.

ધનતેરસના દિવસે આ બાબતોનું ધ્યાન રાખવાથી ઘરમાં સુખ-સમૃદ્ધિ, આરોગ્ય અને આનંદનો વાસ થાય છે. આ શુભ દિવસનો સદુપયોગ કરીને દેવી-દેવતાઓનો આશીર્વાદ પ્રાપ્ત કરવો જોઈએ.

નિષ્કર્ષ: ધનતેરસ – સમૃદ્ધિ અને સુખનો ઉત્સવ

ધનતેરસ માત્ર એક તહેવાર નથી, પરંતુ તે સમૃદ્ધિ, આરોગ્ય અને સુખ-સમૃદ્ધિના આગમનનું પ્રતીક છે. આ પવિત્ર દિવસ ભગવાન ધન્વંતરિ, માતા લક્ષ્મી અને ભગવાન કુબેરના આશીર્વાદ મેળવવા માટે અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે. ધનતેરસ પર કરવામાં આવતી પૂજા-અર્ચના, શુભ મુહૂર્તમાં ખરીદી અને દાન-પુણ્ય કરવાથી જીવનમાં સકારાત્મક પરિવર્તન આવે છે. ધનતેરસ આપણને યાદ અપાવે છે કે ભૌતિક સમૃદ્ધિની સાથે સાથે સારું સ્વાસ્થ્ય પણ ખૂબ જ જરૂરી છે, કારણ કે આરોગ્ય જ સાચી સંપત્તિ છે.

આ લેખ દ્વારા, અમે ધનતેરસના મહત્વ, શુભ મુહૂર્ત, પૂજા વિધિ, ખરીદીના નિયમો અને આ દિવસે શું કરવું અને શું ન કરવું જોઈએ તેની વિસ્તૃત માહિતી આપી છે. આશા છે કે આ માહિતી તમને ધનતેરસના પવિત્ર ઉત્સવની ઉજવણી કરવામાં મદદરૂપ થશે. યાદ રાખો, ધનતેરસ એ નવી શરૂઆત કરવાનો, આભાર વ્યક્ત કરવાનો અને પરિવાર સાથે ખુશીઓ વહેંચવાનો સમય છે. આ શુભ દિવસ તમારા જીવનમાં અપાર ધન, સંપત્તિ, ઉત્તમ સ્વાસ્થ્ય અને સુખ-શાંતિ લઈને આવે તેવી શુભકામનાઓ!

ધનતેરસની ઉજવણી ભારતીય સંસ્કૃતિની ગહન આધ્યાત્મિકતા અને પરંપરાઓનું પ્રતિબિંબ છે. આ દિવસે કરવામાં આવતી દરેક શુભ ક્રિયા, પછી તે દીવો પ્રગટાવવાનો હોય, લક્ષ્મી-નારાયણની પૂજા કરવાનો હોય કે પછી નવી વસ્તુ ખરીદવાનો હોય, તે બધાનો ઉદ્દેશ્ય જીવનમાં સકારાત્મકતા, સમૃદ્ધિ અને આનંદ લાવવાનો છે. ધનતેરસ આપણને શીખવે છે કે ધનની સાથે સાથે ધનવંતરિ દેવના આશીર્વાદથી પ્રાપ્ત થયેલું આરોગ્ય પણ એટલું જ કીમતી છે. આ દિવસ પરિવાર અને સમાજ સાથે મળીને ઉજવવાનો છે, જ્યાં પ્રેમ, આનંદ અને સમૃદ્ધિનો સંચાર થાય.

ધનતેરસ, ધન અને સ્વાસ્થ્યના દેવતાઓનો આશીર્વાદ મેળવીને, આગામી દિવાળીના પર્વ માટે ઘર અને મનને તૈયાર કરવાનો દિવસ છે. આ પવિત્ર દિવસ પર કરવામાં આવેલી કોઈપણ શુભ ખરીદી, ભલે તે સોના-ચાંદીના રૂપમાં હોય, વાસણોના રૂપમાં હોય કે અન્ય કોઈ શુભ વસ્તુના રૂપમાં હોય, તે ઘરમાં લક્ષ્મીજીના આગમનની સૂચક બની રહે છે. ધનતેરસના દિવસે, આપણે ફક્ત ભૌતિક વસ્તુઓની ખરીદી જ નથી કરતા, પરંતુ આપણે આશા, વિશ્વાસ અને નવી ઉર્જા પણ ખરીદીએ છીએ, જે આવનારા સમયને વધુ ઉજ્જવળ બનાવે છે. આ શુભકામનાઓ સાથે, ધનતેરસની ખૂબ ખૂબ શુભેચ્છાઓ!